این روزها جامعه پرستاری یکی از پر چالش‌ترین دوره‌های خود را در حوزه آموزش پرستاری سپری می‌کند. اعطای مجوز جذب دانشجوی پرستاری به موسسات غیر انتفاعی و علمی- کاربردی در فضایی پر از ابهام نگرانی‌هایی در سطح جامعه پرستاری کشور در خصوص کیفیت آموزش پرستاری ایجاد کرده است که مستقیم با سلامت مردم در ارتباط است.
دکتر علی دادگری، معاون آموزشی-پژوهشی سازمان نظام پرستاری در گفتگو با خبرنگار روابط‌عمومی سازمان نظام پرستاری به تشریح دلایل مخالفت سازمان نظام پرستاری با آموزش پرستاری بدون استانداردهای آموزشی پرداخت.
دادگری معتقد است آموزش فاقد استاندارد و رعایت نکردن استانداردهای آموزشی در پرستاری و پزشکی سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد و زیرساخت‌های آموزش در نظام سلامت به نگاه ویژه مسئولان و سیاستگذاران نیاز دارد. در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.
در هفته های اخیر نهادهای مختلف جامعه پرستاری از جمله سازمان نظام پرستاری با آموزش کارشناسی پرستاری در موسسات غیر انتفاعی مخالفت کرده اند، علت این مخالفت چیست؟
آنچه سازمان نظام پرستاری نسبت به آن حساسیت داشته، آن است که بخش خصوصی و غیر دولتی بدون تامین و تضمین الزامات بنیادی ساختاری و نرم‌افزاری مانند اعضای هیئت‌علمی دانش‌آموخته دکترای پرستاری صاحب صلاحیت، سعی در تقلیل استانداردها در علوم پزشکی و از جمله پرستاری کنند.
سازمان نظام پرستاری و جامعه علمی پرستاری با این تقلیل استانداردها به‌شدت مخالف است. آموزش فاقد استاندارد و رعایت استانداردها سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد و این رویه شامل همه رشته‌ها از جمله پزشکی و پرستاری است.
سیاست وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پافشاری بر تامین زیرساخت‌های اساسی برای تاسیس دانشکده‌های پزشکی باید شامل همه رشته‌های علوم پزشکی و در راس آن پرستاری باشد. هر موسسه‌ای که خواهان تاسیس رشته پرستاری و دانشکده آن است، باید نخست الزامات رشته پزشکی و سایر رشته‌های مرتبط را تضمین کند.
اساساً آموزش پزشکی امروز بر اساس یادگیری اشتراکی collaborative learning در بین رشته‌های مرتبط استوار است. بر اساس همین نظریه، تاسیس دانشکده‌های تک رشته‌ای در آموزش پزشکی نوین جایگاهی ندارد.
بسیاری از عناوین درسی در رشته‌های پزشکی و پرستاری با دروس علوم پایه آغاز می‌شوند. اساتید رشته‌های آناتومی فیزیولوژی بیوشیمی داروشناسی و سایر رشته‌های علوم پایه در تدریس این دروس در یک دانشگاه هم به دانشجویان پزشک عمومی و هم به دانشجویان پرستاری و سایر رشته‌های علوم پزشکی موفق‌تر عمل می‌کنند و با انگیزه بیشتری تدریس می‌کنند.
بسیاری از دروس علوم بالینی هم در آموزش پزشکی جدید در کلاس‌های مهارت بالینی اتفاق می‌افتد که هم دانشجویان پزشکی و هم دانشجویان پرستاری مامایی و سایر رشته‌ها در آن آموزش می‌بینند. با این استدلال‌ها سازمان نظام پرستاری معتقد است محدود کردن موسسات خصوصی به داشتن کارشناسی پرستاری بدون حضور دانشجویان پزشکی نگاه آکادمیک به این رشته‌ها را زیر سوال می‌برد.
گفته می‌شود ایجاد دانشکده‌های جدید پرستاری در موسسات غیر انتفاعی و غیر دانشگاهی برای رفع کمبود نیروی پرستار صورت می‌گیرد، نظر سازمان نظام پرستاری در این مورد چیست؟
در پاسخ به این سوال باید دقیقاً بیان شود که منظور ما از کمبود نیروی انسانی پرستاری در مفهوم عدد و آمار چیست. بی‌شک ما به تعداد بسیار بیشتری نیروی پرستاری برای رفع نیازهای سلامت در جامعه احتیاج داریم. مطابق با آمارهای جهانی ما فقط یک سوم تعداد پرستارهای مورد نیاز برای تکاپوی نیازهای سلامت جامعه را در اختیار داریم.
در کشوری مثل استرالیا با یک سوم جمعیت کشور ما تعداد پرستاران حتی بیشتر از تعداد پرستاران فعلی کشور است. مشکل اساسی در نظام سلامت ما آن است که در جذب و نگه داشت نیروهای انسانی خود از جمله پزشکی و پرستاری سیاستگذاری‌های درستی اعمال نشده و جذب بی‌رویه دانشجو نه تنها موجب اتلاف توان دانشگاه‌ها می‌شود، بلکه از نظر مالی نیز توجیه منطقی ندارد.
سازمان نظام پرستاری در ادوار مختلف بارها نسبت به غفلت مسئولان از جذب و نگه داشت پرستاران در اقصی نقاط کشور هشدار داده است. امروز به جایی رسیده‌ایم که حتی شهرهای ظاهرا برخوردار از خدمات سلامت هم با کمبود پرستار مواجه هستند که ریشه در گرانی مسکن و مخارج در شهرهای بزرگ به خصوص تهران دارد.
راهکارهای متعددی از طرف سازمان نظام پرستاری همواره مطرح شده، از جمله تامین مسکن شایسته و خوابگاه‌های وابسته به دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها، تجهیز پاویون‌های اقامتی پرستاری، بورسیه کردن پرستاران در هنگام تحصیل برای هر بخش دولتی یا خصوصی که موجب نگهداشت حداقل ۱۰ ساله این پرستاران در نظام سلامت خواهد شد.
علاوه بر این، ظرفیت بالای تربیت پرستار می‌تواند منبع خوبی برای نظام سلامت برای آموزش‌های بین‌المللی پرستاری باشد و ایران را به‌عنوان قطب تربیت پرستار بین‌المللی در منطقه حتی در سطح جهانی تبدیل کند. لازمه چنین تغییرات اساسی تغییر چشم‌انداز و رسالت تربیت پرستاری وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌های دولتی و حتی خصوصی است.
چگونه موسسات آموزش عالی و بخش خصوصی مجوز تربیت پرستاری را دریافت کردند؟
به‌رغم صراحت قانون نظام پرستاری مصوب مجلس شورای اسلامی در مشارکت این سازمان در پذیرش دانشجویان پرستاری کشور، ساز و کار فعلی آمایش سرزمینی و تعیین نیاز و نحوه جذب دانشجویان پرستاری در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بدون مشارکت و نظرخواهی از سازمان نظام پرستاری انجام می‌شود و ما تنها از طریق دفترچه سازمان سنجش از نام موسسات و تعداد پذیرش دانشجوی آنها مطلع می‌شویم.
در صورتی که تصمیم‌گیری‌ها در نظام سلامت مبتنی بر شواهد حاکم بر فیلد و میدان باشد، سازمان نظام پرستاری کشور با برخورداری نزدیک به ۱۶۰ هیئت‌مدیره و دسترسی کامل به اطلاعات مربوط به نظام سلامت در اقصی نقاط کشور می‌تواند معاونت آموزش وزارت بهداشت را در تعیین دقیق تعداد پرستاران لازم برای برنامه ۱۰ ساله نظام سلامت یاری کند.
علاوه بر این لازم است هیئت ممتحنه و ارزشیابی پرستاری که به اسم بورد پرستاری نامیده می‌شود، به‌طور مستقیم سازمان نظام پرستاری را در موارد آموزشی و تعیین تعداد دانشجویان تربیت شده سالانه سهیم کند.
در هیئت‌مدیره‌های نظام پرستاری کل کشور در سطح استان و شهرستان‌ها دو نفر سهمیه هیئت‌علمی وجود دارد که با نظام سلامت و مقتضیات تربیت نیروی انسانی پرستاری آشنایی کافی دارند.
بدیهی است نادیده گرفتن این توانمندی هیئت‌مدیره‌های نظام پرستاری به مثابه نادیده گرفتن بخشی از شواهد در تصمیم‌گیری‌ها در نظام سلامت به‌ویژه درباره پرستاری خواهد بود. زیرساخت‌های آموزش در نظام سلامت نیاز به نگاه ویژه مسئولان و سیاستگذاران دارد تا تضمین کننده سلامت و کیفیت مراقبت ارائه شده به مردم باشد.
نظرات کاربران