در اقدامی شوک‌آور، اخیراً رژیم صهیونیستی ایران را هدف یک عملیات نظامی قرار داد که در میان دیگر فجایع، هدف آن تضعیف زیرساخت‌های علمی و فکری کشور بود.

گزارش‌های هشداردهنده حاکی از آن است که شخصیت‌های کلیدی جامعه دانشگاهی ایران، به‌ویژه در رشته‌هایی چون فیزیک و علوم پزشکی، مستقیماً هدف قرار گرفته‌اند.

دانشگاه‌ها و کلاس‌های درس با موشک و پهپاد مورد اصابت قرار گرفتند. چندین استاد دانشگاه به همراه خانواده‌هایشان، از جمله زنان و کودکان، ترور شدند.

در جریان حملهٔ ۱۲روزهٔ وحشیانهٔ رژیم صهیونیستی به ایران، دانشگاه شهید بهشتی و بسیاری از اساتید آن، به‌ویژه در گروه فیزیک، مستقیماً در کلاس درس و در خانه با موشک و پهپاد هدف قرار گرفتند؛ رویدادی که در جهان امروز کم‌سابقه است.

به‌طور تراژیک، شش پزشک و هجده نفر از کارکنان حوزه سلامت به شهادت رسیدند، از جمله دو متخصص اطفال و زنان که در کنار فرزندان خردسالشان جان باختند. فراتر از زیان جبران‌ناپذیر انسانی، این حملات آسیب روانی شدیدی نیز برجای گذاشت. دانشجویانی که برای امتحانات نهایی و سراسری آماده می‌شدند دچار ناراحتی حاد شدند و بسیاری از آنان و خانواده‌هایشان اکنون با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دست‌به‌گریبان هستند. در پرتو این حملهٔ ویران‌گر، باید به پیامدهای گسترده‌تر آن برای پیشرفت علمی، به‌ویژه در حوزه علوم پایه، بیندیشیم.دو دیدگاه متضاد شکل می‌گیرد

حمایت از علوم پایه حیاتی است:پژوهش بنیادین، به‌ویژه وقتی قابل ترجمه به دستاوردهای بالینی یا کاربردی باشد، ستون فقرات نوآوری است. این نوع پژوهش، خوش‌بینی، اعتماد به نفس و حل مسئله را در جوامع دانشگاهی شعله‌ور می‌سازد. حمایت از علوم پایه تاب‌آوری دانشجویان و اعضای هیئت علمی را تقویت می‌کند و به جوامع کمک می‌کند تا با بحران‌ها روبه‌رو و بر آن‌ها غلبه کنند.

غفلت از علم نوعی خودزنی است:رویکردی محدود و کوتاه‌بینانه در تأمین بودجه که به دلیل فشارهای اقتصادی منجر به کاهش بودجه‌های تحقیقاتی می‌شود، خطر تشدید آسیب‌های وارده از حملات بیرونی را افزایش می‌دهد. وقتی توسعه علمی از اولویت خارج می‌شود، پیامدها برای تاب‌آوری ملی و نوآوری حتی از تخریب فیزیکی ناشی از موشک‌ها نیز شدیدتر است.

متأسفانه چالش‌هایی که دانشمندان ایرانی با آن روبه‌رو هستند فراتر از میدان نبرد است. به عنوان سردبیر، نگرانی من به‌طور فزاینده‌ای نسبت به رفتار غیرعلمی ناشران بین‌المللی با پژوهشگران ایرانی افزایش یافته است. در ماه‌های اخیر، بسیاری از مقالات به دلایلی غیرعلمی رد شده‌اند که بازتاب‌دهنده سیاسی‌سازی نگران‌کننده علم جهانی است. این رویه که بازتابی از دستورالعمل‌های پیشین مقامات آمریکایی برای محدود کردن نویسندگان ایرانی است، انحراف آشکار از ایده‌آل‌های پژوهش علمی بی‌طرف و مشارکتی محسوب می‌شود. در حقیقت، علم هرگز نباید قربانی سیاست شود.

با این حال، علی‌رغم این سختی‌ها، جامعه علمی ایران پابرجاست. همان‌گونه که در قرآن کریم آمده است: «وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛ بی‌گمان خداوند با صابران است». در برابر ظلم، دانشمندان ما همچنان در پی کسب دانش، خدمت به بشریت و الهام‌بخشی هستند.شاهین آخوندزادهدکتری، عضو پیوسته انجمن سلطنتی فارماکولوژی بریتانیا (FBPhS)سردبیر مسئول

—-منابع

۱. Jafari P, Ghanizadeh A, Akhondzadeh S, Mohammadi MR. Health-related quality of life of Iranian children with attention deficit/hyperactivity disorder. Qual Life Res. 2011;20(1):31–۶.۲. Amiri S, Mohammadi MR, Mohammadi M, Nouroozinejad GH, Kahbazi M, Akhondzadeh S. Modafinil as a treatment for Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in children and adolescents: a double blind, randomized clinical trial. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2008;32(1):145–۹.۳. Akhondzadeh S. The Need for Serious Support for Basic Medical Science in Iran. Avicenna J Med Biotechnol. 2024;16(3):136.۴. Akhondzadeh S. US Editors and Reviewers can no Longer Handle Submissions by Authors Employed by the Government of Iran: Is it Fair and Logical? Avicenna J Med Biotechnol. 2013 Oct;5(4):203.—-کپی‌رایت ۲۰۲۵، فصل‌نامه آوِسِّنا در فناوری پزشکی و زیستیاین اثر تحت مجوز Creative Commons Attribution–NonCommercial 4.0 International منتشر شده است.جلد ۱۷، شماره ۳، تیر–شهریور ۱۴۰۴