خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها، محدثه جوان دلویی؛ شپش سر با نام علمی پدیکولوزیس (Pediculus humanus capitis)، حشره ریز قهوه‌ای یا خاکستری‌رنگ است که از خون پوست سر انسان تغذیه می‌کند. شپش ماده‌ای چسبناک تولید می‌کند که هر تخم شپش را محکم به ساقه مو متصل می‌کند. این موجود اغلب روی پوست سر، پشت گوش و نزدیک خط گردن در پشت گردن لانه می‌کند. شپش سر با چنگال‌هایی شبیه قلاب که در انتهای هر شش پای آنها دیده می‌شود، موها را می‌گیرد. در ایام قدیم به دلیل ارتباط زیاد انسان با دام و رعایت نکردن بهداشت و دیر استحمام کردن شپش پدیده‌ای عادی بود که در نهایت منجر به بیماری‌های پوستی بدخیم می‌شد.
اما چند سالی است که مجدد زمزمه افزایش پدیده شپش در بین دانش آموزان مدارس در خراسان شمالی شکل گرفته است. برخی‌ها عقیده دارند به دلیل افزایش آلودگی هوا و کاهش بارندگی‌ها پدیده شپش شیوع یافته است.
شیوع شپش در مدارس غیرانتفاعی
مادر بهراد سال تحصیلی گذشته متوجه شپش در موهای پسرش می‌شود و فرزندش را به مرکز بهداشت برای درمان می‌برد و در آنجا متوجه می‌شود که پسرش در مدرسه دچار شپش شده است. با مدیر مدرسه غیرانتفاعی تماس می‌گیرد و وی این موضوع را نمی‌پذیرد.
با اعلام مادر بهراد به معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، بهورزان و مراقبان سلامت دانشگاه در کمترین زمان به مدرسه مراجعه می‌کنند و سر تمام دانش آموزان را معاینه و در نهایت متوجه می‌شوند حدود نیمی از دانش آموزان یک کلاس دچار شپش شدند.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: امسال از هفته اول مهر، مربی بهداشت مدرسه و همیاران سلامت هفته‌ای یک بار موهای دانش آموزان را بررسی می‌کنند و از این بابت دیگر خیالم آسوده شد.
نرگس مقیمی مادر دانش آموز یکی از مدارس دولتی است که به خبرنگار مهر می‌گوید: مدارس دولتی و کلاس‌ها بسیار شلوغ است و با وجود آنکه تعداد دانش آموزان بسیار است اما باز هم مربی بهداشت با نظارت مدیر مدرسه دخترم موهای دانش آموزان را معاینه می‌کنند.
وی اضافه می‌کند: متأسفانه دخترم سال قبل دچار پدیده شپش شد که خودم متوجه آن شدم و تا چند روز مدرسه نفرستادم و با درمان‌های خانگی و البته گرفتن شامپو از مرکز بهداشت او را درمان کردم.
وی با بیان اینکه خودم دچار فوبیا و ترس از شپش شدم، اظهار می‌کند: متأسفانه برخی از خانواده اصلاً به این موارد توجهی ندارند و گمان نمی‌کنند شاید خودشان از طریق فرزندشان درگیر شپش شوند.
معصومه موسوی مادر یکی از دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی بجنورد هم عقیده دارد: متأسفانه در مدارس غیرانتفاعی گاهاً دیده شده موهای دانش آموزان پسر بلند است و با تل و کش می بنند و مدیران مدرسه حتی به خانواده‌ها تذکر نمی‌دهند تا موهای دانش آموزان را کوتاه کنند.
مینا ذوالفقاری که دخترش درگیر بیماری شپش شده است، اظهار می‌کند: متأسفانه دخترم دو بار یک بار در مقطع ابتدایی و بار دوم در مقطع متوسطه دچار شپش شد که از طریق درمان‌های خانگی آن را برطرف کردم.
شپش؛ بمب متحرک و خاموش
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی و پزشک متخصص مو و پوست درباره پدیده شپش یا پدیکلوز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: موهای سر بیشترین جایی است که شپش دیده می‌شود امکان دارد شپش در موهای بدن هم وجود داشته باشد که البته نوع آن شپش‌ها فرق می‌کند.
امیرعباس پیمان‌فر با اینکه شپش‌ها از موها تغذیه می‌کنند و روی ساقه مو تخم‌ریزی انجام می‌دهد، ادامه می‌دهد: این تخم‌ها معمولاً بعد از حدود یک هفته تا ده روز از تخم خارج می‌شوند و می‌توانند به انگل بالغ تبدیل شوند و دوباره تخم گذاری کنند.
وی تاکید می‌کند: عامل انتقال شپش از فردی به فرد دیگری است و اما نه این شکل که با دست زدن به دستگیره در یا میز آلوده به افراد منتقل شود بلکه به این صورت که در لباس‌ها، روی بالشت، آنچه با موی سر در ارتباط است مانند مقنعه، روسری، کلاه و در ساقه مو تخم گزاری انجام می‌دهد که تخم‌ها باز می‌شوند و دوباره به لباس‌ها و مقنعه و روسری منتقل می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه انتقال شپش در مکان‌های شلوغ مثلاً مدارس، باشگاه‌ها، استخرها انجام می‌شود، اضافه می‌کند: استفاده از تخت‌خواب و بالشت مشترک می‌تواند باعث انتقال شپش شود.
پیمان فر با تاکید بر این شپش در بین دختران بیشتر است یا پسران، تصریح می‌کند: انتقال شپش در مدارس شایع است و دلیل اصلی که در بین کودکان شپش شایع می‌شود این است که کودکان ناقلان بدون علامت هستند.
این پزشک متخصص پوست و مو عنوان می‌کند: امکان دارد تخم شپش در سر کودکی وجود داشته باشد و حتی آن را به هم کلاسی‌هایش منتقل کند اما حتی علامتی مثل خارش سر هم نداشته باشد اما در بزرگسالان شپش با علامت خارش شدید سر دیده می‌شود.
وی می‌افزاید: به همین دلیل بزرگسالان سریع‌تر به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه می‌کنند و تحت درمان قرار می‌گیرند اما در کودکان به دلیل بی علامت بودند مراجعه کردن به پزشک هم به تأخیر می‌افتد.
این پزشک متخصص پوست و مو به شیوع گسترده شپش در بین دانش آموزان خراسان شمالی اشاره و بیان می‌کند: متأسفانه عاملی که باعث گسترش شپش و حتی مقاومتش به درمان می‌شود، عدم مراجعه بیمار به پزشک متخصص پوست و مو در وقت مناسب هست.
پیمان فر اضافه می‌کند: مراجعه نکردن به متخصص پوست در وقت مناسب و هم چنین عمل نکردن به دستورات دقیق پزشک باعث می‌شود که شپش‌ها درمان نشود.
وی اظهار می‌کند: این دلایل را می‌توان به بمب ساعتی متحرک در جامعه تشبیه کرد که فرد آلوده به شپش به هر جا برود می‌تواند راحت شپش را به بقیه منتقل کند و متأسفانه قابلیت انتقال شپش بسیار بالاست.
شیوع شپش در خراسان شمالی بالاست
وی تصریح می‌کند: به دلیل عدم مراجعه به وقت و عمل نکردن به دستورات پزشک شیوع و بروز شپش بسیار زیادتر از استان‌های دیگر کشور هست.
شپش، درمان شدنی است
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی با اشاره به اینکه برای جلوگیری از انتقال این بیماری واگیردار در مدارس، به صورت دوره‌ای سر و لباس دانش آموزان بررسی شود، گفت: مدیران و مربیان بهداشت مدارس در این خصوص موظف هستند و به محض اینکه یک دانش آموز خارش سر پیدا کرد، حتماً او را اول به پزشک خانواده و بعد در صورت لزوم به متخصص‌های پوست ارجاع دهند.
پیمان‌فر ادامه می‌دهد: درمان قطعی برای شپش داریم اما نکته‌ای که خیلی مهم است اینکه باید دستورات پزشک کاملاً انجام شود، اگر دستوری درست انجام نشود منجر به مقاومت شپش یا عدم درمان مناسبش می‌شود.
این پزشک متخصص پوست و مو می‌افزاید: عدم درمان مناسب یعنی اینکه دانش آموزی تا مدت‌ها ناقل است و علاوه بر اینکه خودش و خانواده اش و دوستانش در مدارس، باشگاه، استخر و هر جا که با او تماس دارد می‌تواند شپش را با همان مثال بمب ساعتی به راحتی به دیگران منتقل کند.
وی بیان می‌کند: مهم‌ترین نکته در کنترل شپش، درمان بیمار و تمامی افرادی که با او در تماس هستند، و حتی اگر اطرافیانش که در منزل با بیمار زندگی می‌کنند علامتی نداشته باشند باید معاینه شوند و درمان برای تمامی افراد خانواده انجام شود.
شست و شوی ملافه‌ها و لباس‌ها در دمای ۸۰ درجه
پیمان‌فر به شستن لباس‌ها، کلاه، روسری‌ها، ملافه‌ها و رو بالشتی با حرارت بالا یعنی در دمای ۸۰ درجه اشاره و بیان می‌کند: اگر ماشین لباسشویی درجه بندی حرارتی دارد می‌توان در ماشین لباسشویی آن را شست وگرنه باید آب را بجوشانند و قابلمه به قابلمه در داخل وان یا تشت بزرگی بریزند و ملافه و لباس‌های تمام اعضای خانواده را در آبجوش هر ۳یا۴روز بشویند.
این پزشک متخصص پوست ومو تصریح می‌کند: متأسفانه پدیده شپش فقط با آب جوش از بین می‌رود و برخی خانواده‌ها ادعا می‌کنند شوینده زیادی هم استفاده می‌کنند اما که این پدیده با شوینده‌های قوی هم از بین نمی‌رود.
پزشک متخصص پوست و مو عنوان می‌کند: پدیده شپش در برخی از دانش آموزان و افراد چند ماه و حتی یکسال درمان نمی‌شود آن هم به دلیل درست انجام ندادن همین روش ساده است. تخم شپش که به ملافه‌ها و لباس‌ها چسبیده در آبجوش سریع از بین می‌رود.
گارد برخی خانواده‌ها در برابر شپش
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی با انتقاد از نحوه برخورد برخی از خانواده‌ها در استان در مواجه با این بیماری تصریح می‌کند: متأسفانه برخی خانواده‌ها مخصوصاً آن‌هایی که سطح اقتصادی و معیشتی بالایی دارند، اذعان می‌کنند که تمام اصول بهداشتی را رعایت می‌کنیم و مهم این است که شپش هیچ ارتباطی با رعایت میزان بهداشت ندارد یعنی هم در خانواده‌های با سطح معیشتی پایین و هم در خانواده‌های غنی و ثروتمند و با سطح اجتماعی بالا به یک نسبت دیده می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی اضافه می‌کند: فقط نکته‌ای که هست در خانواده‌های با سطح فرهنگ و معیشت بالا وقتی این بینش را پیدا می‌کنند که شپش در سر فرزندشان وجود دارد، درمان را خیلی بهتر انجام می‌دهند و به نتیجه می رسند.
درمان شپش
این پزشک متخصص به درمان دیگر شپش اشاره و عنوان می‌کند: درمان با دو نوع شامپوهای ضد شپش به نام لیندان و پرمنتیون داریم که شامپوی لیندان بسیار قوی است و به دلیل مسمومیتی که برای قسمت نورولوژی و مغز و اعصاب ایجاد می‌کند مصرف آن برای کودکان و افرادی که ضعف اعصاب دارند، توصیه و تجویز نمی‌شود.
پیمان فر می‌گوید: شامپوی پر منتیون در داروخانه‌ها موجود است و عوارض کمتری دارد ولی گاهی اوقات شپش به این شامپو مقاومت می‌کند که توصیه می‌کنیم که از شامپو لیندان استفاده کنند.
وی با تاکید بر نحوه‌ی استفاده از شامپوی ضدشپش اظهار می‌کند: باید تمام اعضای خانواده از این شامپو استفاده کنند که متأسفانه در بعضی موارد مقاومت بقیه اعضای خانواده را برای استفاده از این درمان داریم آن هم به دلیل نبودن شأن در منزل یا نداشتن شپش در سر است.
وی می‌افزاید: همه اعضای خانواده همزمان با هم در یک روز مشخص هر نفر یک عدد شامپو کامل را روی موهای خشک بریزند و حدود یک ربع تا ۲۰ دقیقه شامپو باید روی سر بماند و بعد آبکشی شود.
پیمان فر ادامه می‌دهد: تک تک اعضای خانواده باید دستورات را یک هفته تا ده روز انجام دهند و امکان دارد تا چند هفته نیاز به این درمان وجود داشته باشد.
عضو هئیت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی خاطر نشان می‌کند: اگر دستورات درست اجرا شود بعد از یک هفته شپش درمان خواهد شد اما متأسفانه برخی بیماران همین موارد را رعایت نمی‌کنند و همین رعایت نکردن باعث مقاومت به درمان باعث طولانی شدن بیماری شپش می‌شود.
وی به درمان بعدی شپش اشاره و تاکید می‌کند: شانه‌های دندان ریزی داخل این شامپوها تعبیه شده که در نصف لیوان آب و سرکه باید بزنند و همه اعضای خانواده موها را از ریشه شانه بزنند تا تخم‌ها کنده شوند.
درمان‌های دیگر
پیمان‌فر عنوان می‌کند: چناچه درمان شامپو جواب نداد استفاده از وازلین را توصیه می‌کنیم که بیمار یک شب قبل از خواب به تمام سرش وازلین بزند و تا صبح بماند و بعد صبح موها را آبکشی کند اگر هفته‌ای یک بار این کار را تکرار شود در درمان خارش‌های ناشی از وجود شپش در سر مؤثر است.
وی اضافه می‌کند: برای درمان خارش‌های شدید سر، داروهای آنتی هیستامین تجویز می‌کنیم.
ارسال دستور العمل بهداشتی شپش به مدارس استان
رئیس اداره سلامت و تندرستی اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر عنوان می‌کند: دستورالعمل بهداشتی پدیکلوزیس سر به تمام مدارس استان ارسال شده است و مراقبان سلامت مدارس و رابطین سلامت موظف هستند از زمان شروع سال تحصیلی غربالگری کف سر دانش آموزان را در ابتدای مهرماه انجام دهند.
مهسا نیکدل ادامه می‌دهد: مراقبین با شناسایی مورد مشکوک با اولیا صحبت می‌کنند و دانش آموز به همراه والدین به مراکز جامع سلامت نزدیک مدرسه جهت دریافت شامپو پرمترین ارجاع داده می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه دانش آموزان فصلی غربالگری می‌شوند، ادامه می‌دهد: به مدت یک ماه مراقبین سلامت کلیه دانش آموزان را در مدارس غربالگری می‌کنند و سر تمام آنها معاینه می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه در صورت وجود شپش در سر دانش آموزی به اولیا اطلاع داده خواهد شد، می‌افزاید: دانش آموزان به مراکز جامع سلامت معرفی می‌شوند که شامپوی مخصوص دریافت کنند و تحت درمان قرار گیرند.
نیکدل ادامه می‌دهد: در هفته اول استفاده از شامپوی مخصوص باید باعث مرگ شپش‌های زنده شود. بعد یک هفته استفاده نشود تا مجدد اگر تخم شپشی دوباره در موها بازشد مجدد از شامپو استفاده شود و دانش آموز هم زود به زود استحمام کند.
نیکدل می‌گوید: با روش‌های جدید این بیماری درمان می‌شود به شرط اینکه هم دانش آموز و هم والدین تحت درمان قرار بگیرند و متأسفانه شپش بسیاری از خانواده‌ها را درگیر می‌کند
وی می‌افزاید: الحمدلله همکاران مراکز جامعه سلامت بسیار پیگیر درمان شپش هستند. رئیس اداره سلامت و تندرستی اداره کل آموزش و پرورش اظهار می‌کند: شامپوی مخصوص درمان شپش به مقدار کافی در مراکز جامع سلامت روستاها و در شهرها وجود دارد.
نیکدل با تاکید بر اینکه غربالگری مراقبین سلامت فصلی است، می‌افزاید: مسئله بعد اینکه معلم‌های مدارس باید غیر از مراقبین حواسشان لباس‌های بچه‌ها باشد، باید کاپشن و سویشرت دانش آموزان در جا لباسی و در داخل کاور باشد و زنگ ورزش هم تاکید کردیم که دانش آموزان دختر مقنعه از سرشان درنیاورند و به معلمان ورزش هم بابت این موضوع و توجه به لباس و سر دانش آموزان تاکید کردیم.
هزار و۷۲۰ مدرسه مورد بررسی قرار گرفتند
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی با بیان اینکه در راستای ارتقای سلامت دانش‌آموزان، برنامه‌های مراقبتی و پیشگیرانه از ابتلاء به شپش (پدیکولوزیس) را در مدارس استان اجرا می‌شود، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر عنوان می‌کند: در سال گذشته، ۱۷۲۰ مدرسه تحت پوشش دانشگاه قرار گرفتند و در مجموع ۲۰۷ هزار و ۶۳۴ نفر از دانش آموزان در گروه سنی ۵ تا ۱۸ سال تحت پوشش دانشگاه استان، خدمات مراقبتی را دریافت کرده‌اند.
افشین دلشاد ادامه می‌دهد: بر اساس آمار مراقبت‌های انجام‌شده در سال ۱۴۰۳، ۵۲ هزار و ۸۷۳ نفر از دانش آموزان این گروه سنی، توسط مراقبان سلامت مراکز خدمات جامع سلامت، مراقبت‌ها و آموزش‌های لازم در زمینه پیشگیری و کنترل شپش (پدیکولوزیس) را دریافت کرده‌اند که ۲۵.۵ درصد از جمعیت هدف را شامل می‌شود. همچنین ۶۸۴۵ نفر از پزشکان در قالب برنامه‌های آموزشی و پایش سلامت دانش‌آموزان مشارکت داشته‌اند که ۳.۳ درصد از کل مراقبت‌ها را تشکیل می‌دهد.
وی خاطرنشان می‌کند: از مجموع دانش‌آموزان تحت مراقبت، ۲۷ هزار و۷۶۴ نفر دختر (معادل ۱۳.۴ درصد) و ۲۵۱۰۹ نفر پسر (معادل ۱۲.۰۹ درصد) تحت بررسی و مراقبت پدیکولوزیس قرار گرفتند.
شیوع شپش در دختران بالاست
دلشاد تاکید می‌کند: آمارها نشان می‌دهد که همچون سال‌های گذشته، شیوع شپش در میان دختران دانش‌آموز بیشتر از پسران است.
وی با تأکید بر اهمیت رعایت بهداشت فردی، شست‌وشوی منظم موها، و آگاهی خانواده‌ها درباره راه‌های انتقال شپش اعلام کرد: مراقبت‌های مستمر و آموزش در مدارس نقش مؤثری در پیشگیری و کنترل پدیکولوزیس دارد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی همچنین از تداوم اجرای طرح‌های آموزشی، پایشی و مراقبتی در سال تحصیلی جدید با هدف ارتقای آگاهی و پیشگیری از بیماری‌های شایع در میان دانش‌آموزان خبر داد.
نظرات کاربران