یادداشت مهمان – راضیه معصومی: فرصت مغتنمی است که در هفته ملی سلامت بانوان ایران که امسال با شعار (سلامت زنان، پشتوانه تاب‌آوری فردی، خانوادگی و اجتماعی) مزین شده است، در خدمت شما هستم تا به تبیین نقش حیاتی توانمندسازی زنان در مدیریت موقیعت های مختلف بحران بپردازیم. در ابتدا تأکید می‌کنم که حوزه «سلامت زنان» در عصر حاضر صرفاً یک دغدغه فردی یا پزشکیصرف نیست؛ بلکه یک سرمایه‌گذاری کلان فرهنگی-اجتماعی و محور اصلی امنیت روانی جامعه در مواجهه با هرگونه چالش و بحران است.

تاب‌آوری به عنوان ظرفیت فرد برای انطباق موفقیت‌آمیز با شرایط نامطلوب و بازیابی کارآمد از شوک‌های استرس‌زا تعریف می‌شود. زنان، به دلیل ماهیت نقش‌های مراقبتی و مدیریتی خود در خانواده، به طور بالقوه مدیران اصلی و غیررسمی بحران در سطح خانواده هستند. این پتانسیل در زنان شاغل نیز در سطح اجتماعی وجود دارد. هنگامی که ما از راهبردهای «توانمندسازی زنان» در این حوزه سخن می‌گوئیم، منظورمان توانمندسازی زنان است.

خودآگاهی و ارتقای سواد سلامت: زنانی توانمند هستند که قبل از هرچیز از حقوق فردی، زوجی و شهروندی به خوبی آگاه باشند و توانایی تشخیص نیازهای جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی خود و اعضای خانواده شأن را داشته باشد. این افراد با کسب اطلاعات لازم از منابع علمی و معتبر و نیز فهم، تحلیل و به کارگیری اطلاعات به دست آمده می‌توانند درصد قابل توجهی از نیازهای خود و خانواده را تامین کنند. از این‌رو، افزایش میزان خودآگاهی و ارتقای سطح سواد سلامت زنان جامعه به عنوان راهبرد اول می‌تواند به تاب آوری بیشتر فردی، خانوادگی و اجتماعی کمک کند.

خودکارآمدی: زنان توانمند زنانی هستند که قابلیت استفاده از دانش کسب شده را برای حل فعالانه مشکلات فردی، زوجی و خانوادگی دارند. همچنین این افراد کنشگری اجتماعی خوبی نیز در مدیریت بحران‌های اجتماعی از خود نشان می‌دهند. لذا ارتقای مهارت خودکارآمدی زنان پس از افزایش خودآگاهی و ارتقای سطح سواد سلامت راهبرد دومی است که برای توانمندسازی زنان باید مورد توجه قرار گیرد.

دسترسی به منابع حمایتی: در شرایط پیچیده‌ی اجتماعی و اقتصادی امروز، افراد اغلب در مواجهه با بحران‌، چالش‌های عاطفی و شناختیمتعددی را ممکن است تجربه کنند. اطلاع و استفاده از شبکه‌های پشتیبانی تخصصی و اجتماعی به افزایش تاب آوری کمک خواهد کرد. مطالعات نشان می‌دهد رفتارهای کمک جویانه مرتبط با سلامت زنان بیشتر از مردان است. توجه و به کارگیری این ظرفیت در صورت تامین و فراهمی دسترسی به منابع حمایتی می‌تواند راهبرد سوم توانمندسازی زنان برای افزایش تاب آوری در مواجهه با بحران به ویژه در حوزه سلامت خانواده باشد.

توانمندسازی نه یک شعار، بلکه یک ضرورت توسعه‌ای است. هر زنی که با دانش، مهارت و اعتماد به نفس، بحران‌های زندگی فردی، زوجی و اجتماعی را مدیریت می‌کند، در واقع سنگر دفاعی خانواده و جامعه را مستحکم می‌سازد. تنها با رویکردی جامع، مبتنی بر شواهد و البته حمایتی است که می‌توانیم زنان را به عنوان ستون‌های اصلی تاب آوری جامعه معرفی کرده و برای نسل‌های آتی، خانواده‌ای مستحکم و جامعه‌ای مقاوم در برابر بحران به ارمغان آوریم این امر نیز در گام اول جز با آموزش مسیر نخواهد بود. به امید روزی که زنان این مرز و بوم آگاه‌تر و توانمندتر از قبل باشند و خانواده‌هایی سالم و جامعه‌ای پرنشاط داشته باشیم.

(دکتری تخصصی سلامت باروری و مشاور رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران در امور زنان و خانواده)