خبرگزاری مهر – گروه سلامت: طرح ملی «اسما» (ارتقای سلامت محرومان ایران) با هدف ارائه خدمات سلامت به محرومترین اقشار جامعه، هماکنون در بیش از ۳۰۰۰ روستای کشور در حال اجراست. این طرح بر اساس آئیننامهای جدید در دوره مدیریت نوین بنیاد مستضعفان و بنیاد علوی تدوین شده، بهصورت عملیاتی و روستا محور پیگیری میشود.
بر این اساس خبرنگار مهر با سید محمد حسن صافی مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی گفتگویی داشته است.
صافی مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی با اشاره به اینکه مخاطبان هدف این طرح، ساکنان روستاهای محروم هستند، اظهار کرد: این افراد از دهکهای درآمدی یک و دو هستند که تحت پوشش هیچ نهاد حمایتی دیگری (مانند کمیته امداد و بهزیستی) قرار ندارند. اجرای این طرح با استفاده از شبکه ۶۰۰ نفری تسهیلگران محلی صورت میگیرد. وظیفه اصلی این تسهیلگران، ایجاد هماهنگی بین نهادهای حاکمیتی، دانشگاههای علوم پزشکی و سایر سازمانهای فعال در حوزه سلامت، شناسایی نیازمندان واقعی و تسهیل ارائه خدمات به آنان است.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی در این رابطه تأکید کرد: طرح اسماً بهوضوح مسیر خدمترسانی، جامعه هدف، فرآیند ارائه خدمت، شرکا و منابع مورد نیاز را مشخص کرده و نقشه راه ما برای کاهش محرومیت سلامت در دورافتادهترین مناطق کشور است. مرکز اصلی بنیاد علوی بر ارائه خدمات در حوزههای آموزشی، توانمندسازی اقتصادی، زیرساختی و بهداشت و درمان در مناطق محروم است و مؤسسه سلامت علوی متولی بخش سلامت این مأموریت است. بر اساس برنامهریزیها، گسترش دامنه پوشش این طرح به روستاهای محروم بیشتری در دستور کار قرار دارد.
اجرای گام به گام و جامعهمحور
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی تأکید کرد: این طرح بر مبنای ۱۷ گام عملیاتی در یک سامانه یکپارچه اجرا میشود. کار با تشکیل شورای سلامت شهرستان (با حضور فرماندار، شبکه بهداشت، بهزیستی و کمیته امداد) و تدوین «سند سلامت شهرستان» آغاز میشود. سپس در هر روستا، با مشارکت دهیار و اعضای مؤثر، شورای سلامت روستا تشکیل میشود. رویکرد ما جامعهمحور است؛ یعنی مردم در حل مشکلات خود شریک میشوند.
تشکیل تیمهای اجرایی و ارائه خدمات
وی در ادامه بیان کرد: پس از برنامهریزی عملیاتی برای هر روستا، یک تیم اجرایی متشکل از تسهیلگر، بهورز، داوطلبان سلامت (بالغ بر ۳۰۰۰ نفر) و پزشک (تمام وقت یا پارهوقت) تشکیل میشود. این تیم، افراد از پیش شناساییشده را فراخوانده و آنان را غربالگری، معاینه و سنجش سلامت میکنند. خدمات در حوزههای دندانپزشکی، چشمپزشکی، سلامت مادران و کودکان و… ارائه میشود.
آمارهای قابل توجه
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی از غربالگری بیش از ۹۵۰ هزار نفر تاکنون خبر داد و افزود: از این میان، حدود ۸۶ درصد نیازمند خدمات دندانپزشکی و ۷۶ درصد نیازمند خدمات چشمپزشکی تشخیص داده شدهاند. برای هر فرد یک پرونده الکترونیک سلامت تشکیل شده و روند خدمات به صورت گام به گام در سامانه ثبت و پیگیری میشود.
وی با بیان اینکه دقت در شناسایی، مشارکت جامعه محلی و استفاده از فناوری اطلاعات، سه رکن اصلی موفقیت این طرح در رسیدن به محرومترین افراد است، عنوان کرد: نتایج غربالگری طرح ملی «اسما» در مناطق محروم کشور نشان میدهد، ۸۶ درصد از افراد غربالشده نیازمند خدمات دندانپزشکی و ۷۶ درصد نیازمند خدمات چشمپزشکی هستند. این آمار بر اساس بررسی ۹۵۰ هزار نفر در ۴۲۰۰ روستای کشور به دست آمده است.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی تأکید کرد: این آمارها نشان میدهد که مشکلات دهان و دندان و بینایی از شایعترین معضلات سلامت در مناطق محروم است. بسیاری از این افراد مبتلا به آب مروارید هستند یا با دریافت یک عینک ساده مشکل بینایی آنان حل میشود، اما به دلیل محرومیت مالی و دوری از مراکز درمانی، سالها با این مشکلات زندگی میکنند.
صافی همچنین افزود: بر اساس برنامهریزیهای انجامشده، امسال به یک میلیون نفر از جمعیت ۴ میلیونی هدف در مناطق محروم خدمات ارائه خواهد شد. فرآیند خدمترسانی از طریق ۱۷ گام تعریفشده در سامانه الکترونیک اسماً انجام میشود که تمام مراحل از شناسایی تا درمان و پیگیری را پوشش میدهد.
انتقاد از مدلهای سنتی خدمترسانی
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی با اشاره به تجربه دو دهه فعالیت گروههای جهادی گفت: سه چالش عمده در این مدل خدمترسانی وجود دارد که میتوان به ۱. نوسان در خدمات به دلیل وابستگی به حمایتهای مالی متغیر ۲. عدم امکان پیگیری درمان بیماران به دلیل عدم استمرار حضور ۳. فقدان سازوکار پاسخگویی به دلیل حضور مقطعی در مناطق اشاره کرد.
وی خاطرنشان کرد: برای تحقق خدمترسانی مستمر، باید ساختاری ایجاد شود که مردم مناطق محروم بتوانند با حداقل هزینه و در نزدیکترین مکان ممکن به خدمات سلامت دسترسی داشته باشند. این هدف از طریق همکاری با نهادهای محلی، استفاده از ظرفیتهای بومی و ایجاد مراکز خدماترسانی پایدار محقق میشود.
صافی تأکید کرد: دستورالعمل جدیدی برای همکاری با ارائهدهندگان خدمات سلامت در مناطق محروم تدوین شده که بر اساس آن، حمایتهای مالی و لجستیکی به گونهای تنظیم شده که امکان ارائه خدمات باکیفیت و مستمر فراهم شود.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی با اشاره به محدودیتهای مدل سنتی خدمات جهادی (غیرمستمر، پرهزینه و فاقد امکان پیگیری)، اعلام کرد: برای حل معضل “دسترسی مقطعی در مقابل پایداری صفر”، سیاست جدید ما توسعه و تجهیز گروههایی است که خود در همان منطقه مستقر هستند. این گروههای چابک و توانمند محلی، نماینده بنیاد و مؤسسه سلامت علوی در آن جغرافیا خواهند بود.
وی توضیح داد: در این مدل، یک شراکت سهجانبه بین مؤسسه سلامت علوی (به عنوان متولی و تأمینکننده بخشی از منابع)، دانشگاه علوم پزشکی منطقه (به عنوان پشتیبان لجستیکی، نیروی انسانی و زیرساخت) و خود گروه جهادی بومی شکل میگیرد. این گروه موظف است در طول سال، خدمات تعریفشده را به جمعیت هدف در روستاهای تحت پوشش ارائه دهد.
صافی با تاکید بر اینکه مزایای کلیدی مدل بومیسازی شامل کاهش شدید هزینهها است، مطرح کرد: حذف هزینههای سنگین سفر و اسکان برای گروههای غیربومی (مانند پرواز به مناطق دوردست). یک گروه محلی میتواند با فاصله یک یا دو ساعته به روستاها خدمات برساند. همچنین استمرار و پایداری خدمات: امکان ارائه خدمت بهصورت هفتگی یا دورهای منظم و همچنین پیگیری درمان (فالوآپ) بیماران به دلیل حضور دائمی در منطقه و استفاده از ظرفیتهای خالی دولتی: بهرهبرداری از نیروی انسانی، تجهیزات و امکانات دانشگاه علوم پزشکی که در حالت عادی ممکن است به طور کامل مورد استفاده قرار نگیرد. این امر بار مالی طرح را کاهش میدهد. همچنین افزایش پاسخگویی و کیفیت (به دلیل مسئولیتپذیری مستقیم و حضور مستمر گروه در منطقه) از دیگر مزایای این مدل به شمار میرود.
تکمیل چرخه خدمت با استفاده از ظرفیت موجود
مسئول اجرای طرح اسماً افزود: علاوه بر این، برای پوشش خدمات در روزهای میانی هفته یا موارد فوری، از ظرفیت مطبهای خصوصی، کلینیکها، مراکز جامع سلامت دولتی و خیریههای محلی نیز استفاده خواهیم کرد. شناسایی این مراکز و عقد تفاهمنامه با آنان آغاز شده است.
وی همچنین تأکید کرد: این تغییر راهبرد، ما را از یک «تأمینکننده صرف منابع مالی» به یک «کنشگر فعال با رویکرد همافزا» تبدیل میکند. هدف نهایی این است که مردم محروم، خدمات اساسی سلامت را بهصورت مستمر، باکیفیت و با حداقل هزینه رفتوآمد در نزدیکترین نقطه ممکن به محل زندگی خود دریافت کنند.
صافی در ادامه گفت: در گامی بلند برای خدماترسانی دندانپزشکی به محرومان، مؤسسه سلامت علوی با انعقاد تفاهمنامه با مؤسسه درمان بسیجیان، شبکهای ملی با بیش از ۱۲۰ کلینیک موجود این مؤسسه در راستای ارائه خدمات استفاده میکند.
وی در ادامه درباره جزئیات همکاریها در ارائه خدمت در تفاهم با سازمان درمان بسیجیان اشاره کرد و گفت: استفاده از ۱۲۰ کلینیک دندانپزشکی استاندارد این سازمان در سطح کشور، ارائه خدمات با ۱۵-۲۰ درصد تخفیف به محرومان شناساییشده، ثبت الکترونیک خدمات و پرداخت هزینهها توسط مؤسسه سلامت علوی ۲. همکاری با مطبهای خصوصی؛ جذب ۳۰-۴۰ مرکز خصوصی در مناطق غربی کشور، ارائه خدمات با ۳۰ درصد تخفیف و شروع عملیات در دو سه ماه گذشته ۳. همکاری با وزارت بهداشت: استفاده از ظرفیت ۴۰ دانشگاه علوم پزشکی (بیش از ۵۰۰ مرکز جامع خدمات سلامت) دارای مراکز جامع سلامت فعال، ابلاغ دستورالعمل از سوی معاون بهداشت وزارتخانه به دانشگاهها و تأمین مواد و تجهیزات مصرفی دندانپزشکی توسط مؤسسه به جای پرداخت نقدی اشاره کرد.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی توضیح داد: «در مدل همکاری با مراکز دولتی، به جای پرداخت نقدی، مواد و تجهیزات دندانپزشکی مورد نیاز را تأمین میکنیم. این کار باعث چرخه سریعتر خدمات و تکمیل تجهیزات مراکز دولتی میشود.»
وی در ادامه عنوان کرد: دستاوردهای کلان این طرح شامل؛ ایجاد نظام بیمه مکمل اختصاصی برای محرومان دهک یک و دو، شکلگیری نظام تعرفهگذاری یکپارچه برای خدمات جهادی و دولتی و خصوصی، طراحی نظام ارجاع محلی برای حداقلسازی مسافت درمان است.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی تأکید کرد: هدف نهایی ایجاد دسترسی عادلانه به خدمات سلامت با کیفیت مناسب و هزینه کم برای تمام محرومان کشور است. این شبکه ملی که از همکاری بخشهای دولتی، خصوصی و خیریه شکل گرفته، الگویی جدید در خدماترسانی سلامت محرومان ارائه میدهد.
اجرای طرح نوآورانه «منطقه عاری از پوسیدگی» برای کودکان زیر ۱۲ سال در مناطق محروم
وی گفت: این طرح با همکاری دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران و بر اساس الگویی موفق طراحی شده است. که اهداف کلان این طرح شامل کاهش ۵۰ درصدی آسیبهای دندانی در مناطق محروم طی ۱-۲ سال آینده، تغییر نگرش و رفتار بهداشتی کودکان و پیشگیری از هزینههای سنگین درمانی در آینده است.
وی تأکید کرد: این برنامه با همکاری اساتید متخصص دندانپزشکی دانشگاه تهران تدوین شده و هدف آن کاهش شاخص پوسیدگی دندان (DMFT) است. برنامهریزی برای گسترش این طرح به ۳۰۰۰ روستا، هدفگذاری پوشش ۷۰۰۰ روستا، ایجاد پرونده الکترونیک برای پیگیری خدمات دریافت شده توسط هر فرد، اولویتدهی به افراد نیازمند تر بر اساس دادههای الکترونیک از دیگر برنامههای در نظر گرفته شده است.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی تأکید کرد: ما معتقدیم با آموزش مناسب میتوانیم نسلی سالمتر پرورش دهیم. این سرمایهگذاری نه تنها هزینههای آینده نظام سلامت را کاهش میدهد، بلکه کیفیت زندگی میلیونها نفر را بهبود خواهد بخشید.
اجرای بسته حمایتی جامع برای مادران باردار مناطق محروم
صافی در خصوص این بسته حمایتی بیان کرد: این بسته با هدف کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان و بهبود شاخصهای سلامت در مناطق محروم طراحی شده است.
مشکلات موجود در زمینه سلامت مادران باردار
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی اعلام کرد: مادران در مناطق محروم به دلیل سه عامل اصلی در معرض خطر هستند :۱. عدم آگاهی از مراقبتهای ضروری دوران بارداری ۲. ناتوانی مالی برای پرداخت هزینههای آزمایشها و خدمات پزشکی ۳. فقر کالری و معیشتی که سلامت مادر و جنین را به خطر میاندازد.
وی در خصوص اجرای این طرح بیان کرد: این بسته شامل مواردی همچون پوشش هزینههای آزمایشگاهی ضروری، تأمین هزینههای رفتوآمد به مراکز درمانی، پوشش هزینههای اسکان موقت برای دریافت خدمات درمانی، انجام دو نوبت سونوگرافی ضروری، ارائه یک نوبت آزمایشهای تخصصی، تأمین بستههای بهداشتی پس از زایمان برای مادر و نوزاد، ارائه دو بسته معیشتی برای تأمین کالری مورد نیاز در دوران بارداری است که در حال حاضر در حال تأمین زیرساختها هستیم.
شاخصهای انتخاب مناطق
صافی همچنین افزود: این طرح در ۲۲ دانشگاه علوم پزشکی کشور با محوریت سه شاخص اصل؛ ۱. نرخ مرگ و میر کودکان (MMR) ۲. نرخ مرگ و میر مادران باردار (TFR) و ۳. شاخص محرومیت مناطق با تمرکز بر ۵ دهک اول درآمدی ساکن مناطق روستایی است که گستره اجرا نیز تمرکز بر مناطق تحت پوشش مؤسسه سلامت علوی است؛ بر این اساس اولویتدهی به استانهای با شاخصهای نامطلوب سلامت مادر و کودک و همکاری با دانشگاههای علوم پزشکی در استانهای هدف است.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی تأکید کرد: این بسته نه تنها هزینههای مستقیم پزشکی، بلکه هزینههای غیرمستقیم مانند حملونقل و اسکان را نیز پوشش میدهد. هدف ما این است که هیچ مادر بارداری به دلیل مشکلات مالی از دریافت خدمات ضروری محروم نماند. برنامه آیندههای نیز شامل گسترش طرح به تمام مناطق محروم کشور، افزایش تعداد خدمات تحت پوشش و ایجاد ایجاد سامانه رصد الکترونیک برای پیگیری سلامت مادران است.
وی ادامه داد: همچنین هدفگذاری اولیه برای ۵۵ هزار مادر باردار در مناطق تحت پوشش این ۲۲ دانشگاه است و ارائه بسته کامل حمایتی شامل هزینههای آزمایشگاهی و سونوگرافی، هزینههای رفتوآمد و اسکان، بستههای معیشتی و بهداشتی، خدمات دندانپزشکی و چشمپزشکی، مشاوره و پیگیری سلامت از دیگر اهداف است.
صافی اظهار داشت: برنامه آینده برای نوزادان وی در ادامه گفت: برای نوزادان متولدشده در قالب این طرح، برنامههای ویژه فرهنگی و توانمندسازی در دست تدوین است تا حمایت از مادران، به حمایت از نسل آینده نیز تسری یابد. این رویکرد دقیق و مبتنی بر شاخص، امکان تخصیص بهینه منابع و اثربخشی بیشتر خدمات را در مناطق دارای بیشترین نیاز فراهم میکند.
مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی با تأکید بر اولویت مناطق روستایی و شهرستانها مدیرعامل مؤسسه سلامت علوی خاطر نشان کرد: اگرچه از محرومیت در حاشیه کلانشهرهایی مانند تهران آگاهیم، اما تمرکز فعلیمان بر مناطق روستایی و شهرستانی است. برنامهریزی برای مناطق حاشیهنشین شهرهای بزرگ در مراحل بعدی انجام خواهد شد.
نظرات کاربران