خبرگزاری مهر – گروه استان ها: استان کرمان به عنوان یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی ایران، نقش محوری در اقتصاد ملی ایفا می‌کند.
این استان میزبان یک سوم باغ‌های کشور است و در تولید محصولاتی مانند پسته (رتبه دوم جهان)، خرما، گردو و مرکبات پیشتاز است.
با این حال، پدیده خرده‌مالکی (مالکیت پراکنده و کوچک مقیاس زمین‌های کشاورزی) به عنوان یکی از چالش‌های ساختاری، بهره‌وری بخش کشاورزی را به شدت کاهش داده و تهدیدی جدی برای پایداری آن محسوب می‌شود.
وضعیت خرده مالکی در کرمان
خرده‌مالکی در کرمان ریشه در قوانین ارث و تقسیمات تاریخی زمین‌ها دارد که منجر به خرد شدن مزارع به قطعات کوچک (اغلب کمتر از ۲ هکتار) شده است.
بر اساس گزارش‌ها، بیش از ۶۷ درصد بهره‌برداران بخش زراعی و باغی کشور (از جمله کرمان) کوچک مقیاس هستند، که این امر در استان کرمان به دلیل تمرکز بر محصولات باغی مانند پسته، تشدید شده است.
این آمار نشان‌دهنده پراکندگی شدید مالکیت است، جایی که چندین کشاورز بدون هماهنگی واحد در زمین‌های مجاور هم محصولات متنوعی کشت می‌کنند.
تأثیرات منفی خرده‌مالکی بر کشاورزی
خرده مالکی، نه تنها بهره‌وری را کاهش می‌دهد، بلکه منابع طبیعی را هدر می‌برد و کشاورزی را به سمت سنتی و غیراقتصادی سوق می‌دهد.
محمد کمالی، استاد دانشگاه و اقتصاددان کرمانی در گفتگو با مهر می گوید: در مزارع گندم دشت کار کرمان، تحقیق بر روی ۱۵۰ مزرعه نشان داد که افزایش یک درصدی سطح زیرکشت، عملکرد گندم را ۲.۸۳ درصد افزایش می‌دهد، اما خرده‌مالکی این پتانسیل را محدود می‌کند.
وی می افزاید:رابطه بین اندازه زمین و تولید، غیرخطی و محدب است؛ یعنی با ادغام اراضی، پس از نقطه حداقل، تولید به طور چشمگیری رشد می‌کند.
وی می گوید: در پسته، خرده‌مالکی باعث کاهش کیفیت و کارایی شده و سالانه هزار هکتار اراضی را از چرخه تولید خارج می‌کند، در حالی که تولید فعلی (۷۰۰ کیلوگرم در هکتار) تنها ۵ درصد پتانسیل واقعی است.
کمالی، تصریح می کند: خرده‌مالکی مانع استفاده از فناوری‌های نوین مانند آبیاری تحت فشار می‌شود، که منجر به مصرف بی‌رویه آب (میلیاردها مترمکعب از چاه‌های غیرمجاز) و آلودگی خاک و آب می شود.
وی ادامه می دهد: کم‌آبی و شوری آب که چالش‌های اصلی کرمان هستند، با خرده‌مالکی تشدید می‌شود و بهره‌وری آب را پایین می‌آورد؛ این امر کشاورزی را از اقتصاد استان کرمان حذف می‌کند، مگر اینکه الگوهای کشت تغییر یابد.
این استاد دانشگاه بیان می کند: کشاورزان خرده پا با تأمین مالی، دسترسی به ماشین‌آلات و بازار فروش مشکل دارند، که منجر به کشاورزی معیشتی و درآمد پایین (با میانگین خانوار ۳.۴ نفر) می‌شود.
این پدیده اشتغال پایدار را کاهش داده و مهاجرت روستایی را افزایش می‌دهد، در حالی که کشاورزی کرمان معیشت عمده جمعیت را تأمین می‌کند.
تشویق ادغام زمین‌ها از طریق تعاونی‌ها و تخصیص اعتبارات، با تمرکز بر مدیریت واحد، بازنگری قوانین ارث و اصلاحات ارضی قدیمی (بیش از ۴۰ سال) برای جلوگیری از خردتر شدن زمین‌ها، گسترش آبیاری مکانیزه (پوشش ۲۰ هزار هکتار فعلی را افزایش دهد) و آموزش کشاورزان برای استفاده از دانش مدرن، جلب اعتماد خرده مالکان با تضمین افزایش درآمد بدون هزینه اضافی، و تشکیل تعاونی‌ها برای بازاریابی از جمله اقداماتی است که می توان این مشکل را رفع کرد.
لزوم افزایش بهره وری در بخش کشاورزی
استاندار کرمان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بیان می کند: یکی از مهمترین بخش های اقتصاد استان کرمان کشاورزی است که بخش زیادی از مردم در زمینه تولید محصولات کشاورزی فعال هستند.
محمد علی طالبی، بر لزوم رفع مشکل خرده مالکی تاکید می کند و می افزاید: این مساله بازدهی تولید محصولات کشاورزی را کاهش می دهد و منابع را هدر می دهد.
محمد رضا پور ابراهیمی، اقتصاد دان کرمانی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: استان کرمان بخش قابل توجهی از محصولات مختلف کشاورزی را تولید و به استان های دیگر صادر می کند.
وی با اشاره به مشکل بی آبی در کرمان می افزاید: خرد شدن زمین های کشاورزی بین وارثان مشکلات زیادی را ایجاد می کند و موجب کاهش بازدهی تولید در زمین های کشاورزی می شود.
وی ادامه می دهد: باید با راه اندازی تعاونی های کشاورزی و اتخاذ تدابیری زمینه کشت یکپارچه و افزایش بهره وری را فراهم کنیم.
پور ابراهیمی، تصریح می کند: این مساله باید با حمایت دولت و تدابیری که می توان در تعاونی ها در نظر گرفت حل شود، در غیر این صورت با کشاورزی پراکنده روند تولید دچار خدشه می شود.
خرده مالکی به عنوان سنگ بزرگ در مسیر کشاورزی صنعتی کرمان، با ایجاد کشاورزی سنتی، هدر رفت منابع و کاهش تولید، تهدیدی وجودی برای این بخش است.
اجرای پیشنهادها، همراه با هماهنگی دولت، بخش خصوصی و کشاورزان، می‌تواند کشاورزی استان کرمان را به سمت پایداری و رشد هدایت کند.
نظرات کاربران