خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: رودخانه قزل‌اوزن، شریان حیاتی شرق استان کردستان و شهرستان بیجار، این روزها حال خوشی ندارد.
صدها ماهی مرده بر سطح آب شناورند و صحنه‌ای تلخ و نگران‌کننده در نزدیکی روستای کمرزرد رقم خورده است.
روستاییان می‌گویند سال‌هاست چنین حجمی از تلفات آبزیان را ندیده بودند، تلف شدن هزاران قطعه ماهی تنها یک حادثه طبیعی نیست، بلکه نشانه‌ای از خشکسالی و سوءمدیریت منابع آبی است.
دلایل اصلی مرگ آبزیان
سرپرست حفاظت محیط زیست بیجار در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: کاهش سطح آب رودخانه به دلیل خشکسالی و کمبود حق‌آبه زیست‌محیطی عامل اصلی این تلفات بوده است.
حبیب‌الله رجب‌زاده افزود: اگر جریان طبیعی رودخانه حفظ شود، چنین رویدادهایی رخ نمی‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: یکی از راهکارهای پیشگیری، تخصیص به موقع حق‌آبه زیست‌محیطی از سد سیاراخ توسط امور آب منطقه‌ای است و این موضوع بارها تذکر داده شده اما همچنان نیاز به توجه جدی دارد.
برداشت بی‌رویه کشاورزان؛ ضربه‌ای مضاعف
اما ماجرا تنها به خشکسالی ختم نمی‌شود، رجب‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود به برداشت‌های غیرمجاز اشاره می‌کند: کشاورزان در حاشیه رودخانه محصولات آب‌بری مانند سیب‌زمینی و هندوانه کشت می‌کنند و این کشت‌ها به دلیل نیاز بالای آبی، باعث کاهش بیشتر سطح آب شده و فشار مضاعفی بر رودخانه و حیات آبزیان وارد می‌کند.
به گفته کارشناسان، در سال‌های اخیر تغییر الگوی کشت به سمت محصولات پرمصرف بدون در نظر گرفتن ظرفیت آبی منطقه، مشکلات فراوانی ایجاد کرده است و این در حالی است که استان کردستان با مشکل کمبود منابع آبی به ویژه در شرق استان روبه‌روست.
پیامدهای اکولوژیک و اجتماعی
مرگ هزاران ماهی تنها به معنای از بین رفتن بخشی از آبزیان نیست، کارشناسان هشدار می‌دهند که چنین رخدادهایی زنجیره غذایی رودخانه را مختل کرده و حتی بر سایر گونه‌ها مانند پرندگان و پستانداران وابسته به آبزیان تأثیر می‌گذارد.
از سوی دیگر، جوامع محلی که بخشی از معیشت خود را از صید یا گردشگری مرتبط با رودخانه تأمین می‌کنند، با مشکلات اقتصادی مواجه خواهند شد.
یکی از اهالی روستای کمرزرد می‌گوید: رودخانه قزل‌اوزن منبع حیات برای این روستا بود، حالا با این حجم از تلفات، انگار رودخانه هم جانش به لب رسیده است.
قزل‌اوزن؛ رودخانه‌ای با اهمیت منطقه‌ای
رودخانه قزل‌اوزن که از کوه‌های زنجان سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از استان کردستان وارد گیلان می‌شود، یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های شمال‌غرب کشور است و این رودخانه همواره زیستگاه گونه‌های مختلف ماهیان بوده و نقش مهمی در حفظ تعادل زیست‌محیطی منطقه داشته است.
کارشناسان معتقدند تکرار حوادثی مانند مرگ دسته‌جمعی ماهیان، می‌تواند آینده این رودخانه را به خطر بیندازد و حتی موجب کاهش تنوع زیستی در مقیاس ملی شود.
ضرورت مدیریت مصرف آب
برای جلوگیری از تکرار این حوادث، متخصصان حوزه آب و محیط زیست چند راهکار اساسی پیشنهاد می‌دهند که شامل تخصیص به موقع حق‌آبه زیست‌محیطی به رودخانه‌ها به‌ویژه در فصل گرما، نظارت جدی بر برداشت‌های غیرمجاز آب توسط کشاورزان، تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کم‌آب‌بر و سازگار با اقلیم منطقه و افزایش آگاهی جوامع محلی درباره اهمیت منابع آبی و نقش آنها در حفظ محیط زیست است.
رجب‌زاده نیز تأکید می‌کند: اگر این اقدامات عملی نشود، نه تنها حیات رودخانه، بلکه آینده معیشت روستاییان و کشاورزان هم به خطر خواهد افتاد.
تجربه‌ای تکرارشونده در ایران
آنچه در بیجار رخ داده، محدود به این شهرستان نیست، در سال‌های اخیر موارد مشابهی در دیگر استان‌ها نیز گزارش شده است، از مرگ هزاران ماهی در کرخه و کارون گرفته تا کاهش سطح تالاب‌های مهم کشور، همه و همه نشان می‌دهد که بحران آب به مسئله‌ای ملی تبدیل شده است.
در چنین شرایطی، کارشناسان بر این باورند که نگاه بخشی به منابع آبی و مدیریت کوتاه‌مدت، نمی‌تواند راه‌گشا باشد بلکه باید با رویکردی جامع، هم حق‌آبه زیست‌محیطی رعایت شود و هم کشاورزی متناسب با شرایط اقلیمی برنامه‌ریزی گردد.
صحنه ماهیان تلف‌شده در قزل‌اوزن تنها تصویری گذرا نیست، بلکه هشداری روشن است؛ هشداری برای همه ما که اگر به‌موقع به فکر صیانت از منابع آبی نباشیم، رودخانه‌ها یکی پس از دیگری جان خواهند سپرد.
قزل‌اوزن بیجار امروز فریادی خاموش است، فریادی که مسئولان و مردم باید آن را بشنوند. آینده این رودخانه و بسیاری از رودهای ایران، در گرو تصمیمات امروز ماست.
نظرات کاربران