بالن ژوژه یا بالن حجمی به فرانسوی Ballon jaugé، به انگلیسی: Volumetric flask یکی از شیشه آلات آزمایشگاهی است که برای تهیه محلول‌ها با حجم دقیق و مشخص استفاده می‌شود. این وسیله معمولاً از شیشه بوروسیلیکات (مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی) ساخته می‌شود و دارای یک گردن باریک و بلند با خط نشانه‌ای (علامت حجمی) است که دقت بالایی در اندازه‌گیری حجم مایع ارائه می‌دهد.
ویژگی‌های بالن ژوژه یا بالن حجمی
- حجم دقیق: فقط یک مقدار حجمی مشخص (مانند ۵۰ میلی‌لیتر، ۱۰۰ میلی‌لیتر، ۱ لیتر و …) را اندازه می‌گیرد.
- خط نشانه (کالیبراسیون): یک خط مدرج روی گردن بالن نشان‌دهنده حجم دقیق است (معمولاً در دمای ۲۰°C کالیبره شده است)
- درپوش یا استاپر: اغلب همراه با درپوش شیشه‌ای یا پلاستیکی برای جلوگیری از تبخیر یا آلودگی عرضه می‌شود.
- کاربرد اصلی: رقیق‌کردن محلول‌ها تا حجم مشخص یا تهیه محلول‌های استاندارد.
نحوه استفاده از بالن ژوژه :
محلول مورد نظر را تا زیر خط نشانه پر کنید.
سپس با استفاده از پیپت یا قطره‌چکان، به آرامی مایع را تا رسیدن به خط نشانه اضافه کنید (به طوری که پایین مینیسک مایع با خط تراز شود).
برای اختلاط کامل، پس از بستن درپوش، محلول را چندین بار وارونه کنید.
تفاوت بالن ژوژه با سایر ظروف حجم سنجی:
بالن ژوژه برای تهیه محلول با حجم دقیق استفاده می‌شود، در حالی که استوانه مدرج یا بورت برای اندازه‌گیری حجم‌های متغیر کاربرد دارند.
دقت بالن حجمی معمولاً بالاتر از ارلن یا بشر است.
این وسیله به‌ویژه در آزمایشگاه‌های شیمی، زیست‌شناسی و پزشکی برای تهیه محلول‌های استاندارد (مانند محلول‌های تیتراسیون) ضروری است.
کاربردهای بالن ژوژه یا بالن حجمی :
بالن ژوژه (بالن حجمی) یکی از ابزارهای اساسی و دقیق در آزمایشگاه‌های شیمی، زیست‌شناسی، داروسازی و صنایع غذایی است که به دلیل دقت بالا در اندازه‌گیری حجم، کاربردهای مهمی دارد. در زیر به اصلی‌ترین کاربردهای بالن ژوژه اشاره می‌شود:
۱. تهیه محلول‌های استاندارد با غلظت دقیق
از بالن حجمی برای رقیق‌کردن مواد و رسیدن به غلظت مشخص استفاده می‌شود.
مثال: ساخت محلول ۰.۱ مولار NaCl با حل کردن مقدار دقیق نمک و رقیق‌کردن تا خط نشانه.
۲. آماده‌سازی محلول‌های تیتراسیون
در روش‌های تیتراسیون (مانند اسید-باز یا اکسایش-کاهش)، نیاز به محلول‌های با غلظت دقیق است که با بالن ژوژه تهیه می‌شوند.
۳. رقیق‌سازی نمونه‌ها تا حجم مشخص
اگر نمونه‌ای بیش‌ازحد غلیظ باشد، با اضافه‌کردن حلال (مانند آب دیونیزه) تا خط نشانه، می‌توان آن را به غلظت مطلوب رساند.
۴. استفاده در آزمایش‌های طیف‌سنجی و کروماتوگرافی
در روش‌های اسپکتوفتومتری (UV-Vis)، HPLC و GC، محلول‌های استاندارد باید با دقت بالا تهیه شوند که بالن ژوژه این دقت را تأمین می‌کند.
۵. کاربرد در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و صنعتی
در صنایع داروسازی، غذایی و شیمیایی برای کالیبراسیون و کنترل کیفیت محصولات از بالن حجمی استفاده می‌شود.
۶. تهیه بافرهای آزمایشگاهی
محلول‌های بافر مانند بافر فسفات PBS باید با غلظت دقیق ساخته شوند تا pH ثابتی داشته باشند.
۷. کاربرد در آزمایش‌های زیست‌شناسی مولکولی
در تهیه محلول‌های DNA، RNA و پروتئین با غلظت‌های مشخص، از بالن ژوژه استفاده می‌شود.
نکات مهم در استفاده از بالن ژوژه
✅ قبل از استفاده، باید از تمیز و خشک بودن آن مطمئن شد.
✅ هنگام پر کردن، پایین مینیسک مایع باید دقیقاً با خط نشانه تراز شود.
✅ برای اختلاط، نباید بالن را تکان داد، بلکه باید آن را چند بار وارونه کرد تا محلول یکنواخت شود.
❌ از بالن حجمی برای حرارت دادن یا نگهداری مواد داغ استفاده نکنید (مگر اینکه از نوع پیرکس یا بوروسیلیکات باشد).
تفاوت بالن ژوژه سفید و رنگی
تفاوت بین بالن ژوژه شفاف و بالن ژوژه رنگی (کهربایی یا قهوه‌ای) عمدتاً به مواد مورد استفاده و کاربردهای خاص آنها مربوط می‌شود. در زیر به مقایسه این دو نوع بالن حجمی می‌پردازیم:
۱. تفاوت در جنس و رنگ شیشه
بالن ژوژه شفاف:
از شیشه بوروسیلیکات بی‌رنگ (معمولاً پیرکس) ساخته می‌شود.
شفافیت بالا دارد و برای مشاهده محلول و سطح مایع مناسب است.
بالن ژوژه رنگی (کهربایی/قهوه‌ای):
از شیشه کهربایی (قهوه‌ای یا کهربایی) ساخته می‌شود که نور UV را جذب می‌کند.
این رنگ‌دانه‌ها از مواد حساس به نور محافظت می‌کنند.
- تفاوت در قیمت و دسترسی
بالن شفاف:
ارزان‌تر و رایج‌تر است.
در اکثر آزمایشگاه‌ها موجود است.
بالن رنگی:
معمولاً گران‌تر است (به دلیل افزودنی‌های محافظ نور).
در موارد خاص و برای مواد حساس استفاده می‌شود.
- نکات مهم در انتخاب بالن ژوژه
✅ اگر ماده شما به نور حساس است (مثول AgNO₃ که در نور تجزیه می‌شود)، حتماً از بالن کهربایی استفاده کنید.
✅ برای محلول‌های معمولی (مانند اسید کلریدریک یا سدیم هیدروکسید)، بالن شفاف کافی است.
❌ از بالن رنگی برای محلول‌های غیرحساس استفاده نکنید، چون نیاز نیست و هزینه را افزایش می‌دهد.
جمع‌بندی
شفاف → عمومی، ارزان، برای اکثر مواد.
رنگی (کهربایی/قهوه‌ای) → مخصوص محافظت از مواد حساس به نور، گران‌تر.
اگر ماده شما در نور پایدار است، بالن شفاف انتخاب بهتری است؛ در غیر این صورت، از نوع رنگی استفاده کنید. 🧪🔬
مزایای خرید بالن ژوژه یا بالن حجمی از تولید کننده
خرید بالن ژوژه (بالن حجمی) مستقیماً از تولیدکننده مزایای قابل توجهی نسبت به خرید از واسطه‌ها یا فروشگاه‌های عمومی دارد. در زیر به مهم‌ترین مزایای این کار اشاره می‌شود:
۱. قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تر (حذف واسطه‌ها)
با حذف دلالان و فروشندگان واسطه، قیمت نهایی کاهش می‌یابد.
امکان تخفیف‌های حجمی برای خریدهای عمده وجود دارد.
۲. اطمینان از کیفیت و استانداردهای ساخت
تولیدکنندگان معتبر معمولاً گواهی‌های کیفیت (مثل ISO, CE) ارائه می‌دهند.
کنترل کیفیت دقیق‌تر روی دقت حجم، جنس شیشه (بوروسیلیکات) و کالیبراسیون خط نشانه.
۳. تنوع بیشتر در انتخاب محصول
دسترسی به انواع حجم‌ها (از 5 میلی‌لیتر تا چند لیتر) و مدل‌های خاص (مانند بالن‌های با درپوش PTFE یا شیشه‌های مقاوم به مواد شیمیایی.
امکان سفارش بالن‌های رنگی (کهربایی) برای مواد حساس به نور با اطمینان از کیفیت رنگ.
۴. خدمات پس از فروش و گارانتی
برخی تولیدکنندگان گارانتی ضد ترک و خطای کالیبراسیون ارائه می‌کنند.
در صورت وجود نقص فنی، تعویض یا تعمیر راحت‌تر است.
۵. امکان سفارشی‌سازی (Customization)
سفارش بالن‌های با خطوط نشانه اضافه، درپوش‌های خاص، یا حک کردن لوگو/شماره سریال.
تولید بالن‌های با مقاومت بالا (مثل شیشه‌های سدیم‌گریز) برای کاربردهای ویژه.
۶. دسترسی به اطلاعات فنی دقیق
دریافت مشخصات فنی کامل (دمای کالیبراسیون، ضریب انبساط حرارتی، دقت حجمی).
امکان مشاوره با متخصصان تولید برای انتخاب بهترین نوع بالن برای کاربرد مورد نظر.
۷. سرعت بیشتر در تأمین و تحویل
کاهش زمان انتظار به دلیل حذف مراحل واسطه.
امکان پیگیری مستقیم فرآیند تولید و حمل در سفارش‌های ویژه.
۸. اطمینان از اصالت کالا (جلوگیری از تقلب)
برخی فروشگاه‌ها ممکن است بالن‌های تقلبی یا با دقت پایین بفروشند، اما خرید از تولیدکننده اصالت محصول را تضمین می‌کند.
چه زمانی خرید از تولیدکننده به صرفه است؟
وقتی تعداد بالنی زیادی نیاز دارید (مثلاً برای آزمایشگاه‌های صنعتی یا دانشگاهی).
وقتی به محصولات خاص یا سفارشی نیاز دارید.
وقتی دقت و کیفیت بالا اولویت اصلی است. مثلاً برای استانداردهای FDA یا GMP
جمع‌بندی
خرید مستقیم از تولید کننده هزینه کمتر، کیفیت بالاتر، تنوع بیشتر و خدمات بهتری را به همراه دارد. اگر به دنبال بالن ژوژه با دوام و دقیق هستید، این روش بهترین انتخاب است. 🏭🔬
در انتها یکی از تولید کنندگان اصلی بان ژوژه در ایران را به شما معرفی میکنیم. زرین پیرکس با بیش از 25 سال سابقه فعالیت در زمینه تولید شیشه آلات آزمایشگاهی ارائه دهنده انواع ظروف شیشه ای آزمایشگاه در ایران است. میتوانید روی لینک زیر کلیک کنید تا سفارش شما به صورت آنلاین ثبت و به سرعت در اختیارتان قرار گیرد.
https://zarinpyrex.com/product/%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%86-%DA%98%D9%88%DA%98%D9%87/
مطلبتون خیلی دقیق و کاربردی بود، مخصوصاً بخش تفاوت بین بالن شفاف و کهربایی. همیشه برام سوال بود که چرا بعضی از محلول‌ها توی ظروف قهوه‌ای نگهداری می‌شن، حالا دلیل علمی‌شو فهمیدم. ممنون بابت توضیحات کامل.
خیلی خوشحالیم که مقاله براتون مفید بوده. بله، استفاده از بالن‌های کهربایی برای محافظت از محلول‌های حساس به نور مثل نیترات نقره خیلی ضروریه. اگر در تهیه محلول‌های حساس فعالیت دارید، حتماً به این موضوع توجه ویژه داشته باشید.