هر سال در چنین روزی، جامعه جهانی با انتخاب شعاری تازه، بر بُعدی مغفول از بحران اعتیاد نور می‌تاباند.
شعار امسال سازمان ملل در روز جهانی مبارزه با سوءمصرف و قاچاق مواد مخدر:«شکستن چرخه مقابله با جرم سازمان‌یافته»
نه‌تنها یک هشدار است، بلکه فراخوانی برای بازاندیشی در سیاست‌های جاری و حرکت به‌سوی مداخلاتی انسانی، داده‌محور و سیستمی است.
تجربه جهانی و مطالعات داخلی طی دو دهه اخیر نشان داده‌اند که شبکه‌های سازمان‌یافته قاچاق مواد، نه صرفاً محصول اراده فردی مجرم، بلکه نتیجه ساختارهایی از نابرابری، حاشیه‌نشینی، فقدان حمایت‌های اجتماعی، انگ و شکست‌های مکرر درمانی هستند.
در چنین شرایطی، چه کسانی باید در صف اول شکستن این چرخه باشند؟
۱. مراکز درمان اعتیاد کشور:
نباید فقط بر جنبه دارویی یا سم‌زدایی تمرکز کنند، بلکه باید به درمان جامع، آموزش بیماران و خانواده‌ها، ارتقای سواد سلامت اعتیاد، و بازتوانی اجتماعی توجه کنند.
• ادغام درمان با مشاوره، روان‌درمانی و خدمات اجتماعی، شرط موفقیت بلندمدت است.
• مراکز درمانی می‌توانند به پایگاه‌هایی برای کاهش تقاضا و پیشگیری ثانویه تبدیل شوند، به شرط آنکه از رویکردهای سلبی و ناکارآمد فاصله بگیرند.
۲. درمانگران و روان‌درمانگران:
• نقش آنان تنها محدود به تجویز دارو یا انجام مشاوره نیست؛ بلکه پایش مستمر عود، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای، بازگرداندن امید به زندگی، و بازسازی هویت فرد در حال بهبودی بر عهده آنان است.
• آنان باید خود را بخشی از پاسخ اجتماعی به اعتیاد بدانند، نه فقط درمانگر یک اختلال فردی.
۳. پژوهشگران و دانشگاهیان:
پژوهش‌های مداخله‌ای، جامعه‌نگر و مبتنی بر داده، حلقه‌ی اتصال سیاست‌گذاری با واقعیت‌های میدانی هستند.
ارزیابی سیاست‌های کاهش تقاضا، بررسی اثربخشی مداخلات و مطالعه‌ی مسیرهای بازتوانی، از جمله مأموریت‌های کلیدی پژوهشگران است.
۴. سیاست‌گذاران:
• اکنون بیش از هر زمان، نیاز است که سیاست‌گذاری در حوزه اعتیاد بر مبنای شواهد علمی، عدالت اجتماعی، و مشارکت ذی‌نفعان شکل گیرد.
سیاست‌های مبتنی بر مجازات، انگ‌زنی و طرد، تنها به بازتولید چرخه جرم می‌انجامد.
باید از سیاست‌های مقطعی و بخشی‌نگر عبور کرد و به‌سوی سند ملی ارتقای سلامت اعتیاد و بسته‌های جامع پیشگیری، درمان، و بازتوانی گام برداشت.
جمع‌بندی:
در نگاه من، تحقق شعار امسال – «شکستن چرخه مقابله با جرم سازمان‌یافته» – مستلزم سه تغییر کلیدی است:
- حرکت از مداخلات مجرمانه‌محور به مداخلات سلامت‌محور و بازتوانی‌محور
- افزایش سرمایه‌گذاری بر آموزش، سواد سلامت و حمایت‌های اجتماعی
- اتحاد عمل میان مراکز درمانی، پژوهشگران، نظام آموزشی، رسانه‌ها و نهادهای مدنی
تا زمانی که قربانیان اعتیاد، پس از درمان، به چرخه طرد اجتماعی، بیکاری، بی‌خانمانی و انگ بازگردند، چرخه جرم نیز بازتولید خواهد شد.
شعار امسال، دعوتی است برای گشودن زنجیرهای تکرار، و آغاز مسیری نوین بر پایه کرامت انسانی، عدالت اجتماعی و دانش روز.
نظرات کاربران