۱۳ شهریور ماه در تقویم ملی به نام روز اردوهای جهادی و کمک‌های امدادی ثبت شده است. این روز که در ذهن تاریخی مردم خوب شهرستان فردوس از استان خراسان جنوبی به‌عنوان سند افتخار و مبدا حرکت گروه‌های جهادی در کشور معرفی شده، یادآور سیزدهم شهریور ۱۳۴۷ و اتفاق تلخ زلزله ۷ ریشتری فردوس است. در آن روز، مقام معظم رهبری در سن ۲۹ سالگی به اتفاق گروهی از روحانیون عضو پایگاه مردمی روحانیون کشور وارد منطقه فردوس شدند و در قالب یک گروه جهادی به خدمت به مردم زلزله‌زده آن منطقه پرداختند که آمار تلفات و صدمات جانی آن به چند هزار نفر می‌رسید.
اردوهای جهادی در سال‌های اخیر از برکات حرکات مردمی و اعتقادی بوده که توانسته‌اند رخت محرومیت را از مناطق مختلف کشور بزدایند و نور امید و همت برای بهتر زیستن را در میان مردم آن دیار روشن کنند. این اردوها سال‌هاست با حضور اقشار مختلف مردم، به‌ویژه جوانان، دانشجویان و طلاب، در جای‌جای کشور و به‌ویژه مناطق محروم، کم‌برخوردار یا آسیب‌دیده در جریان حوادث برگزار می‌شوند. حرکتی جهادی که رهبر معظم انقلاب در شهریور ۱۳۴۷ و در قالب فعالیت دو ماهه پایگاه مردمی روحانیون در منطقه فردوس انجام دادند، متوقف نشد و اکنون بیش از ۶۰ هزار گروه جهادی در سطح کشور و در حوزه‌های مختلف عمرانی، سلامت، محیط زیست، کشاورزی، اقتصادی و رفاهی، آموزشی، اجتماعی، فرهنگی، هنری، گردشگری، جمعیت و خانواده و امور دانش‌بنیان فعالیت دارند.
کار جهادی که در ادبیات عام جامعه به‌عنوان کار داوطلبانه یاد می‌شود، فعالیتی است از روی اختیار و علاقه افراد که بدون هیچگونه اجبار و صرفاً براساس اعتقادات و ارزش‌های درونی، با نگاهی دگرخواهانه و عام‌المنفعه شکل می‌گیرد. این کار الگوی موفقی از مشارکت اجتماعی مردم در مسیر توسعه و پیشرفت جوامع پایدار و کشورهای توسعه‌یافته است. در کشور ما، کارهای داوطلبانه و جهادی عمدتاً از دو خاستگاه اعتقادی و میهنی شکل گرفته که توانسته این دو بال ارزشمند، در کنار هم، مسیر رشد و تعالی فعالیت‌های مردمی را در عرصه‌های گوناگون اجتماعی و اعتقادی ترسیم نماید. در ادوار مختلف تاریخ تمدنی ایران اسلامی و رخدادهای طبیعی و حتی جنگ، موارد متعددی از خودگذشتگی و ایثار ایرانیان به نمایش گذاشته شده است؛ نمونه‌های کمک‌های گروه‌های مردمی به رزمندگان در هشت سال دفاع مقدس، سیل خوزستان و مازندران، زلزله بم، رودبار و کرمانشاه، رویداد غمبار کرونا، مواکب مردمی اربعین و اخیراً جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران، نمونه‌های ماندگاری از ثبت وقایع ارزشمند تاریخی این مرز و بوم هستند.
از تفاوت‌های فعالیت‌های مردمی و جهادی در ایران اسلامی با دیگر کشورها که در آن‌ها فعالیت‌های مردمی و خیرخواهانه عمدتاً بر اساس مسئولیت اجتماعی افراد و بنگاه‌های اقتصادی شکل می‌گیرد، می‌توان به نگاه اعتقادی و دینی به‌عنوان مولفه‌ای اثرگذار و تعیین‌کننده اشاره کرد که مایه ماندگاری، رشد و جهش تداوم یافته در برهه‌های مختلف تاریخی است. کار جهادی و مردمی از این جهت از صرف کار خیر با نگاه مسئولیت اجتماعی ارزشمندتر است که می‌تواند به معنی کاری برخاسته از ایمان و به کارگیری هرچه بیشتر ظرفیت وجودی انسان باشد؛ و این دو هیچگاه نقطه پایانی در ظرفیت وجود انسان و گروه‌های مردمی ندارند. بنابراین کار جهادی و مردمی می‌تواند ده‌ها و صدها برابر کیفیت، ارتقاء و گسترش ارزشمندتری بیابد. در عین حال ارتباط گروه‌های جهادی و مردمی با یکدیگر، شبکه‌ای از قدرت عظیم مردمی می‌سازد؛ بدون آنکه گرفتار ارتباط‌های اداری مرسوم و دست‌وپاگیر سازمانی شود.
در پایان، اشاره‌ای به جایگاه مشارکت مردمی در فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی و مدیریتی کشور از نگاه بزرگان و قانون اساسی داریم. بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی (ره) فرموده‌اند: «اصلاح امور مردم به دست خود مردم باید انجام گیرد.» مقام معظم رهبری نیز می‌فرمایند: «گاهی اوقات صاحب‌نظران و متخصصینی که جزو مردمند، نظرات و شیوه‌هایی را برای کار در بخش‌های مختلف به دولتمردان ارائه می‌دهند. مسئولین باید سازوکاری پیش بگیرند که بتوانند از این نظرات استفاده کنند و مردم را در تصمیم‌سازی‌های دستگاه‌های مسئول کشور شریک نمایند. برای اینکه از ظرفیت‌های مردمی به‌درستی استفاده شود، باید سازوکار درست کرد که مردم را در اقدام‌ها نیز شریک کرد. بسیاری از افراد مایلند به دولت در بخشی از کارها کمک کنند؛ راه آن باید مشخص شود و طریقه اتصال کمک مردمی به دستگاه‌ها تعیین گردد. این موضوع نیازمند فکر و مطالعه است.» (۱۴۰۰/۱۰/۱۹)
در نهایت، بند هشتم اصل سوم قانون اساسی بر مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تأکید دارد و ضرورت استفاده از ظرفیت و توانمندی‌های مردمی در جهت ارتقای کیفیت زندگی در حوزه‌های مختلف و توسعه فرهنگ کار داوطلبانه را گوشزد می‌کند. باشد که مسئولین همواره قدر این پشتوانه عظیم فکری، علمی و عملی را بدانند و در ساختار مدیریتی دستگاه‌ها و سازمان‌های متبوع خود، بسترسازی و تسهیل‌گری لازم برای مشارکت بیشتر جریان‌های اصیل مردمی را فراهم آورند.
نظرات کاربران